Wielkanoc na Kujawach związana jest z wieloma tradycjami ludowymi, które obecnie łączą się ze współczesnymi zwyczajami. To piękna okazja do spotkania z rodziną i świętowania w duchu wiary w atmosferze rozpoczynającej się na dobre wiosny.
Święta Wielkanocne to jedno z najważniejszych chrześcijańskich obchodów. Przypominają nam one mękę i śmierć Jezusa Chrystusa, a także jego zmartwychwstanie, które dały podstawy o ostatecznym zwycięstwie nad śmiercią. Formy celebracji tego wspomnienia przez lata rozwinęły się do wielu form, zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Kujawskie zwyczaje na Wielkanoc
Tradycje kultywowane w okresie wielkanocnym miały dla miejscowych ogromne znaczenie. Jedną z nich był tzw. pogrzeb żuru i śledzia. Obrzęd ten wiązał się z rozstaniem z okresem Wielkiego Postu. Wiejscy chłopcy oblewali żurem okna i drzwi domów, w których nie przyjęto ich przy obchodzie z „kozą”, a także zabudowań, w których mieszkały podobające się im dziewczęta. Zdarzało się również, że gliniane garnki z zupą rozbijano o ściany domostw. Śledzia natomiast „grzebano” symbolicznie – szkielet śledzia z głową albo rybę wyciętą z tektury bądź wystruganą z drewna wieszano na drzewach lub najpierw wleczono na sznurku przez wieś, a dopiero potem zakopywano.
Do zapewnienia pomyślności mieszkańcy wykorzystywali zgodnie ze zwyczajem kołatki, tzw. taradajki. Ponieważ w Wielki Piątek zabronione było używanie dzwonów, chłopcy biegali po zabudowaniach grzechocząc kołatkami. Zwyczaj ten miał odpędzać złe duchy z okolicy i chronić domy od nieszczęść.
Wśród tradycji nie mogło też zabraknąć malowanych jajek, na Kujawach zwyczajowo nazywanych kraszankami. Jajka takie malowano na jeden kolor bez żadnych wzorów. Kraszankom przypisywano niezwykłą moc – były one umieszczane między oknami, by strzec domu od uderzenia pioruna. Skorupki zaś rozrzucano po polach, co miało zapewnić dorodność plonów.
Osobliwym zwyczajem były kujawskie dywany z jasnego piasku. Gospodynie na koniec świątecznych porządków usypywały na podwórzu lub w izbie wzory z jasnego piasku. Najczęściej były to motywy kwiatowe. Te niezwykłe dzieła podkreślały wyjątkowość przeżywanych świąt.
Radosne zwyczaje wielkanocne
Zwyczajem z Niedzieli Wielkanocnej, który długo zachował się w rejonie Kujaw, a gdzieniegdzie praktykowany jest po dziś dzień, są przywołówki. W Wielkanoc kawalerowie z danej miejscowości wchodzili na dach albo wysokie drzewo. Bywało też, że zbierali się w centrum, gdzie wcześniej budowali specjalną platformę. Stamtąd za pomocą specjalnie przygotowanych na ten dzień rymowanek „przywoływali” dziewczęta. Jeżeli dziewczyna cieszyła się sympatią ze strony któregoś z chłopców i została przez niego lub rodzinę „wykupiona”, słyszała komplementujący ją wierszyk ze strony rzeczonego kawalera.
Poniedziałek Wielkanocny zaś wieńczył tradycyjny śmigus-dyngus. Dzisiaj żartobliwe polewanie się wodą stanowiło niegdyś dwa osobne zwyczaje. Dyngus był zbieraniem przez chodzących od domu do domu chłopców datków od gospodyń. Najczęściej datkami – czy też „okupem” – były jajka czy wędliny. Podczas śmigusa zaś chłopcy gonili dziewczęta, smagając je świeżymi, przeważnie brzozowymi, gałązkami.
Polewanie wodą było nawiązaniem do dawnych słowiańskich oblewin. Tradycja ta wedle przekazów sprzyjała płodności. Chłopcy starali się oblać wodą jak najwięcej dziewcząt, aby wiodło mu się w miłości. Zaś gdy córka wracała do domu zmoczona do suchej nitki, dla rodziców oznaczało to wróżbę ogromnego urodzaju.
Podsumowując, Wielkanoc na ziemi kujawskiej to niezwykłe ludowe tradycje, ale również czas radości i nadziei. Czas, który na długo pozostaje w naszych sercach.
Życzymy Wam, aby te Święta Wielkanocne były dla Was radosne, spokojne, a przede wszystkim rodzinne. Niech będzie to wspólny czas, dający piękne wspomnienia.
